Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου έχει καθιερωθεί και πραγματοποιείται κάθε χρόνο, σαν σήμερα, στις 4 Φεβρουαρίου. Σκοπός της παρούσας ημέρας είναι η σχετική ευαισθητοποίηση, προκειμένου να δοθεί έμφαση τόσο στη σημασία της πρόληψης όσο και της έγκαιρης διάγνωσης και διαχείρισης της νόσου.
Μεταξύ σημαντικών παραμέτρων, που σχετίζονται με τον καρκίνο, η διατροφή και η διαχείριση του σωματικού βάρους κατέχουν καίρια θέση και ο ρόλος τους είναι τεκμηριωμένος τόσο για την πρόληψη της νόσου όσο και για τη διαχείρισή της. Έτσι, μια ισορροπημένη διατροφή βασισμένη κυρίως σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια και προϊόντα ολικής άλεσης έχει φανεί, πως μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Αντίθετα, μία δίαιτα βασισμένη σε προϊόντα ταχυφαγείου, ροφήματα υψηλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας φαίνεται, πως μπορεί να επιδράσει επιβαρυντικά. Φυσικά, από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη είναι το σωματικό βάρος, καθώς πολυάριθμες μελέτες έχουν συσχετίσει το υπερβάλλον σωματικό βάρος με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης 13 τύπων καρκίνου.
Όπως προαναφέρθηκε, εκτός από την πρόληψη, η διατροφή φαίνεται, πως μπορεί να υποστηρίξει σημαντικά τους ασθενείς στην πορεία της νόσου και της θεραπείας τους, καθώς και τα άτομα, που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους και είναι ελεύθεροι νόσου. Έτσι, μπορεί να συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στην πρόληψη εμφάνισης κακής θρέψης σε ορισμένους τύπους καρκίνου, στην καλύτερη ανοχή στις θεραπείες, στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών και στη μείωση της πιθανότητας επανεμφάνισης τη νόσου.
Ο/Η επιστήμονας διαιτολόγος-διατροφολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος μπορεί να ενημερώσει και να κατευθύνει επαρκώς ένα άτομο σχετικά με τη νόσο, να βοηθήσει στη διάκριση μεταξύ μύθων και επιστημονικά τεκμηριωμένων πληροφοριών, που αποπροσανατολίζουν το ευρύ κοινό και να υποστηρίξει τους ασθενείς, παρέχοντάς τους τη βέλτιστη δυνατή διατροφική φροντίδα.
Πρόληψη
– Ένα 30-50% όλων των τύπων καρκίνου μπορεί να προληφθεί. Σημαντικό ρόλο σε αυτό το ποσοστό κατέχει τόσο η διατροφή όσο και η διαχείριση του σωματικού μας βάρους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (World Cancer Research Fund), μπορεί κάποιος να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης μέσω υιοθέτησης, μεταξύ άλλων, μίας ισορροπημένης διατροφής και διατήρησης ενός υγιούς σωματικού βάρους.
– Προσπαθήστε να επιτύχετε και να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος. Ένας αδρός δείκτης για την αξιολόγηση του σωματικού βάρους είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Υπολογίζεται ως ο λόγος του βάρους (σε κιλά) δια το ύψος στο τετράγωνο (σε μέτρα) (βάρος/ύψος2). Για τους ενήλικες, ένα υγιές σωματικό βάρος θεωρείται εκείνο που αντιστοιχεί σε τιμές ΔΜΣ 18,5-25 kg/m2, ενώ τιμές 25-30 και ≥30 kg/m2 σχετίζονται με την παρουσία υπέρβαρου και παχυσαρκίας, αντίστοιχα. Ειδικότερα, εάν είστε άτομα με υπέρβαρο ή παχυσαρκία, φροντίστε να μειώσετε το σωματικό σας βάρος, μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής και αύξησης της σωματικής δραστηριότητας,
– Υιοθετήστε ένα πρότυπο διατροφής βασισμένο σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης (φρούτα, λαχανικά, όσπρια, προϊόντα ολικής άλεσης). Βάλτε σαν στόχο την κατανάλωση τουλάχιστον πέντε μερίδων την ημέρα ποικιλίας εποχικών φρούτων και λαχανικών.
* 1 μερίδα λαχανικών σύμφωνα με τον εθνικό διατροφικό οδηγό αντιστοιχεί σε: 1 φλιτζάνι των 240 mL μαγειρεμένα ή ψιλοκομμένα ωμά λαχανικά, 2 φλιτζάνια των 240 mL ωμά πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. μαρούλι), 1 μέτριο αγγούρι, 2 μέτρια καρότα, 1 μεγάλη ντομάτα ή 1 φλιτζάνι των 240 mL τριμμένη ντομάτα.
*1 μερίδα φρούτων αντιστοιχεί σε 120-200 γραμμάρια φρούτου: ~8 φράουλες, ~15 κεράσια, 1 μέτριο μήλο, πορτοκάλι, ροδάκινο, αχλάδι, μπανάνα, ½ ποτήρι φυσικός χυμός.
-Περιορίστε την κατανάλωση μαγειρεμένου κόκκινου κρέατος (π.χ. χοιρινό, μοσχάρι, αρνί, κατσίκι) σε λιγότερο από 350-500 γραμμάρια την εβδομάδα και αποφύγετε την κατανάλωση επεξεργασμένου (αλλαντικά, καπνιστά και παστά). Σύμφωνα με τη μεσογειακή διατροφή, που έχει προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου προτείνονται ακόμα μικρότερες ποσότητες κόκκινου κρέατος (λιγότερο από 2 μερίδες την εβδομάδα).
-Περιορίστε την κατανάλωση «γρήγορου φαγητού», όπως γλυκών, προπαρασκευασμένων και τυποποιημένων φαγητών, καθώς και διαφόρων σνακ-αρτοσκευασμάτων πλούσια σε λίπος και ζάχαρη, όπως σφολιατοειδή, κρουασάν.
-Περιορίστε την κατανάλωση σακχαρούχων ποτών, ιδιαίτερα εκείνων στα οποία έχει προστεθεί ζάχαρη (αναψυκτικά, έτοιμοι φρουτοχυμοί και χυμοί τύπου νέκταρ), καθώς μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους.
-Αποφύγετε ή περιορίστε την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.
– Στόχος είναι η κάλυψη των διατροφικών αναγκών μόνο μέσω της διατροφής. Τα διάφορα συμπληρώματα διατροφής (π.χ. βιταμίνες, αντιοξειδωτικά, μέταλλα και ιχνοστοιχεία) δεν συστήνονται, εκτός συγκεκριμένων περιπτώσεων που θα διαπιστωθεί έλλειψη ή ανεπάρκεια σε κάποιο θρεπτικό συστατικό από τον/την διαιτολόγο ή τον/τη γιατρό σας. Παράλληλα, δεν υπάρχει κάποιο συμπλήρωμα διατροφής το οποίο να έχει αποδειχθεί τεκμηριωμένα ότι προστατεύει έναντι της εμφάνισης καρκίνου, γι’ αυτό και δε συστήνονται από τις διεθνείς επιστημονικές εταιρείες.
Μετά τη διάγνωση
Η διατροφή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο μετά από τη διάγνωση του καρκίνου, τόσο κατά τη διάρκεια κάποιας χορηγούμενης θεραπείας, όσο και μετά τη θεραπεία, για τη βελτίωση της αποκατάστασης. Στόχος της διατροφικής φροντίδας μετά από τη διάγνωση είναι η πρόληψη και η μείωση των φυσικών και ψυχολογικών επιπτώσεων της νόσου και της θεραπείας, μέσω της αντιμετώπισης μιας πιθανής κακής θρέψης και της ανακούφισης των συμπτωμάτων.
Διαιτητική διαχείριση συμπτωμάτων
Τόσο η ίδια η νόσος, όσο και αρκετές μορφές θεραπειών ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τη σίτιση και να θέσουν σε κίνδυνο τη θρέψη του ασθενούς, αλλά και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Συμπτώματα όπως η ναυτία, ο έμετος, οι αλλαγές στη γεύση, η ανορεξία, έλκη στη στοματική κοιλότητα, η δυσκολία στην κατάποση, η διάρροια/ δυσκοιλιότητα, μπορούν να αντιμετωπιστούν αρκετά αποτελεσματικά με την καθοδήγηση και τις σωστές συμβουλές από ένα διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη και διαχείριση της δυσθρεψίας στον ογκολογικό ασθενή
Συχνά, ως αποτέλεσμα της ίδιας της νόσου όσο και των παρενεργειών της θεραπείας παρατηρείται ακούσια απώλεια βάρους, η οποία σήμερα θεωρείται ως ένας από τους βασικούς παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τη θεραπεία, που χορηγείται, αλλά και την ποιότητα ζωής του ογκολογικού ασθενούς. Ένας διαιτολόγος-διατροφολόγος μπορεί να κατευθύνει σωστά τον ασθενή, έτσι ώστε να εντοπίσει τους τρόπους που θα τον βοηθήσουν να διατηρήσει ένα σταθερό σωματικό βάρος κατά της διάρκεια μιας θεραπείας, καθώς και να διασφαλίσει την επαρκή πρόσληψη των υγρών και όλων των θρεπτικών συστατικών. Η τακτική παρακολούθηση καθ’ όλη τη διάρκεια ενός θεραπευτικού σχήματος αλλά και ένα πλάνο αποκατάστασης φαίνεται να συμβάλλει σημαντικά, τόσο στη διαχείριση της νόσου όσο και στη διατήρηση μιας καλής ποιότητας ζωής.
Ο ρόλος της διατροφής στους επιζήσαντες
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος της διατροφής σε άτομα, που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους και επιθυμούν να αποτρέψουν την επανεμφάνιση της νόσου και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους. Άτομα, που έχουν περάσει καρκίνο, και ιδιαίτερα κάποιες μορφές του, όπως νεοπλάσματα του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου είναι γνωστό πως θα επωφελούνταν από τη συμβουλευτική ενός διαιτολόγου-διατροφολόγου. Για τους συγκεκριμένους επιζήσαντες φαίνεται πως είναι ωφέλιμη η αποτροπή αύξησης του σωματικού βάρους, η αποφυγή ή ο περιορισμός των αλκοολούχων ποτών καθώς και η υιοθέτηση μιας δίαιτας πλούσιας σε φρούτα, λαχανικά, και ολικής άλεσης προϊόντα και φτωχής σε κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας και σε τρόφιμα πλούσια σε λίπος ή/και σάκχαρα.
Μύθοι και αλήθειες για τη σχέση δίαιτας-καρκίνου
Με τον καταιγισμό πληροφοριών που κυριαρχεί στις μέρες μας, είναι εύκολο κάποιος να αποπροσανατολιστεί και να πανικοβληθεί σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες, που θα πρέπει να ακολουθήσει κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας έναντι σε μια μορφή καρκίνου. Ένας διαιτολόγος-διατροφολόγος είναι σε θέση να βοηθήσει στη διάκριση μεταξύ μύθου και αλήθειας αλλά και να καθοδηγήσει βάσει αποκλειστικά επιστημονικά αποδεδειγμένων κατευθυντήριων οδηγιών. Φράσεις, όπως «η ζάχαρη θρέφει τον όγκο» ή «τα γαλακτοκομικά ή τα γλυκαντικά αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου» δεν έχουν καμία επιστημονική βάση και δε θα πρέπει να απασχολούν τον ογκολογικό ασθενή. Γενικότερα, οποιαδήποτε περιοριστική δίαιτα ή διατροφική συνήθεια που οδηγεί σε αποκλεισμό ομάδων τροφίμων, θέτει σε κίνδυνο τη θρέψη και την υγεία του ασθενούς, καθιστώντας τον περισσότερο ευάλωτο στη νόσο. Εμπιστευτείτε την/το διαιτολόγο σας!
– Μύθος: Η ζάχαρη «θρέφει» τον καρκίνο.
Η υπερβάλλουσα κατανάλωση ζάχαρης και τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη μπορούν έμμεσα, και όχι άμεσα, να επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, καθώς μπορεί να συνεισφέρουν στην αύξηση του σωματικού βάρους.
