“Επιστημονικά δεδομένα για το ρόλο της διατροφής στην πρόληψη της COVID-19: ο ρόλος των βιταμινών και άλλων μικροθρεπτικών συστατικών” – Δρ. Αναστασία Καλέα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή Ιατρικών Σπουδών, University College London Επίτιμη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ινστιτούτο Καρδιαγγειακών Επιστημών, University College London
Η ανεπαρκής διατροφική πρόσληψη συσχετίζεται με ένα αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και, συχνά, με εξασθενημένη αντίδραση του οργανισμού σε παθογόνους παράγοντες.
Μια μεγάλη γκάμα μικροθρεπτικών συστατικών εμπλέκονται σε βασικούς ρόλους σε κάθε στάδιο της ανοσοαπόκρισης. Βιταμίνη C, D και ψευδάργυρος είναι τα τρία μικροθρεπτικά συστατικά που έχουν κεντρίσει την επιστημονική προσοχή για τον πιθανό ρόλο τους στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η βιταμίνη D βρίσκεται στην κορυφή του επιστημονικού ενδιαφέροντος: Η ανεπάρκεια βιταμίνης D φαίνεται να αυξάνει τις πιθανότητες σοβαρότερης εκδήλωσης της νόσου COVID-19 καινοσηλείας λόγω της λοίμωξης. Σημαντική ανεπάρκεια βιταμίνης D υπάρχει και στον ελληνικό πληθυσμό, ιδίως τους χειμερινούς μήνες.
“Διατροφικές συνήθειες κατά τον εγκλεισμό και ο ρόλος της σωστής διατροφής την εποχή της COVID-19” – Δρ. Αντώνης Βλασσσόπουλος, Επιστημονικός Συνεργάτης Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών & Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, Επίτιμος Συνεργάτης Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης.
Στην ομιλία παρουσιάστηκαν για πρώτη φοράδεδομένα ελληνικών μελετών[1] σχετικά με τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες κατά την περίοδο του πρώτου lockdown. Πολλές μελέτες συνεχίζονται και στο δεύτερο κύμα της πανδημίας.
Τα αποτελέσματα δύο ελληνικών μελετών σχετικά με τις αλλαγές στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας έδειξαν ότι:
αν και το μέσο σκορ προσκόλλησης στη Μεσογειακή Διατροφή ήταν χαμηλό, οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι βελτίωσαν τις διατροφικές τους συνήθειες και μείωσαν την κατανάλωση fast food, ειδικά τα άτομα που ήταν ήδη πιο ευαισθητοποιημένα όσον αφορά στη σημασία της υγιεινής διατροφής. Αντίθετα, αυξήθηκε το μαγείρεμα, και η παρασκευή και κατανάλωση σπιτικών γλυκών και αρτοσκευασμάτων.
Το 45% των συμμετεχόντων στη μελέτη COVIDiet δήλωσαν μείωση της σωματικής δραστηριότητας, με το ποσοστό να αυξάνεται στα άτομα με παχυσαρκία. Στη μελέτη COV-EAT παρατηρήθηκε αύξηση του καθιστικού χρόνου και μείωση της σωματικής δραστηριότητας σε παιδιά και εφήβους.
Αύξηση σωματικού βάρους δηλώθηκε στις δύο μελέτες από το 21% των ενήλικων συμμετεχόντων και για το 32% των παιδιών και εβήβων. Η αύξηση βάρους ήταν πιο συχνή σε άτομα με ήδη επιβαρυμένο σωματικό βάρος (Δείκτη Μάζας Σώματος > 25).
Δεύτερη Ενότητα
“Παχυσαρκία: μέγας παράγοντας κινδύνου της COVID-19 αλλά και αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων. Η παράδοξη σχέση με τη θνησιμότητα” – Δρ. Αναστασία Κολομβότσου, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Υγιεινολόγος M(Med)Sc
Η αμφίδρομη και επιβεβαιωμένη σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της COVID-19 αναλύθηκε στην ομιλία: Η παχυσαρκία σχετίζεται με εμφάνιση σοβαρότερων επιπλοκών και δυσμενή εξέλιξη της COVID-19.
Πρόσφατες μετα-αναλύσεις έδειξαν ότι τα άτομα με παχυσαρκία έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα νοσηλείας, διασωλήνωσης και θνησιμότητας αν προσβληθούν από τον ιό SARS-CoV2, ακόμα και σε ηλικίες κάτω των 50 ετών.
Η ίδια η νόσος, αλλά και ο εγκλεισμός στο σπίτι που έχει επιφέρει η πανδημία, επηρεάζουν την επισιτιστική/ τροφική ανασφάλεια, τη διατροφική συμπεριφορά, τη σωματική δραστητιότητα και τελικά το σωματικό βάρος του πληθυσμού.
Προτείνεται η λήψη μέτρων πρόληψης της αύξησης βάρους και παχυσαρκίας στον παρόν εγκλεισμό και σε πιθανά νέα/ συνεχιζόμενα lockdown. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ο μόνος παράγοντας που βελτίωσε τον αυτοέλεγχο όσον αφορά στη διατροφική συμπεριφορά κατά τον εγκλεισμό ήταν η συμμετοχή σε δομημένο πρόγραμμα ελέγχου βάρους. Ο ρόλος των διαιτολόγων-διατροφολόγων είναι καθοριστικός για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας.
“Εξερευνώντας τους πιθανούς μηχανισμούς της σχέσης παχυσαρκίας & COVID-19.” – Δρ. Μαρία Μπασκίνη, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc, RD, PhD
Η ομιλία εμβάθυνε στους πολύπλοκους βιολογικούς μηχανισμούς της σχέσης παχυσαρκίας και COVID-19.
Ο μεγάλος όγκος τους λιπώδους ιστού μέσα από βιοχημικές, μοριακές, κυτταρικές, δομικές και ανοσολογικές δυσλειτουργίες αυξάνουν τον κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας από τον COVID-19. Επιπλέον, η παχυσαρκία συνδέεται με συννοσηρότητες που οι ίδιες αυξάνουν τον κίνδυνο βαριάς νόσησης από τον COVID-19. Για παράδειγμα, η αντίσταση στην ινσουλίνη συνδέεται με το βαθμό νοσηρότητας της COVID-19. Επίσης, η δυσβίωση του εντερικού μικροβιώματος που εμφανίζουν συνήθως τα άτομα με παχυσαρκία μπορεί να αποτελεί έναν ακόμη πιθανό μηχανισμό που μπορεί να συμβάλει στη δυσμενή εξέλιξη της COVID-19.
Η μείωση του σωματικού βάρους σε άτομα με παχυσαρκία μπορεί να συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην αύξηση της ολικής πνευμονικής χωρητικότητας, στην αντιστροφή δυσλειτουργιών που σχετίζονται με την παχυσαρκία, στη μείωση προπηκτικών δεικτών και στη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη.
Τρίτη Ενότητα
To webinar έκλεισε με τις πολύτιμες εμπειρίες συναδέλφων από τη διατροφική διαχείριση ασθενών με COVID-19 που έχουν χρειαστεί νοσηλεία. Στις δύο αυτές ξεχωριστές ομιλίες διακεκριμένοι Κλινικοί Διαιτολόγοι μοιράσθηκαν τη γνώση τους από την κλινική πράξη σε νοσοκομεία με κλινικές COVID-19, καθώς και τις πρόσφατες συστάσεις για τη διατροφική θεραπεία των ασθενών.
“Διατροφική διαχείριση ασθενών με επιβεβαιωμένη λοίμωξη από SARS-CoV-2. Συστάσεις και η εμπειρία στο νοσοκομείο.” – Δρ. Παρασκευή Ντετοπούλου, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Προϊσταμένη Τμήματος Κλινικής Διατροφής, ΓΝΑ Κοργιαλένειο Μπενάκειο
Στην παρούσα ομιλία δόθηκε έμφαση στην αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης και την τακτική επαναξιολόγηση των ασθενών με COVID-19 με σκοπό την αποφυγή υποθρεψίας και τη διατροφική κάλυψη των ασθενών. πιπλέον συζητήθηκε η σημασια της λήψης τροφίμων και ροφημάτων υψηλών σε ενέργεια και πρωτεΐνη και η σημασία της πρώιμης έναρξης εντερικής ή/και παρεντερικής σίτισης εφόσον απαιτείται.
“Ανάλυση Περιστατικού που νοσηλεύεται στη ΜΕΘ” – Δρ. Δημήτρης Καραγιάννης, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Προϊστάμενος Τμήματος Διατροφής, ΓΝΑ Ευαγγελισμός
Η κατάλληλη πρόσληψη ενέργειας με ταυτόχρονη αποφυγή της υπερσίτισης και η επαρκής πρωτεϊνική πρόσληψη αναλύθηκαν εις βάθος στην παρούσα ομιλία, αποτελώντας τους κρίσιμους παράγοντες για την πρόληψη της σοβαρής απώλειας μυϊκής μάζας και λειτουργικότητας στους ασθενείς με COVID-19.
Μελέτη COVIDiet (Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών): Πολυκεντρική μελέτη σε 16 Ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Στη χώρα μας, η μελέτη πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο και Μάϊο 2020 σε 1488 συμμετέχοντες.
Μελέτη COV-EAT (Τμήμα Διαιτολογίας Διατροφής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας): Πανελλαδική μελέτη σε παιδιά και εφήβους κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας και εγκλεισμού, σε 397 οικογένειες.
“The role of nutrition in the COVID-19 era”: Scientific conclusions based on a webinar organized by the Hellenic Dietitian Association
In this report we present the main scientific conclusions of the webinar “The role of nutrition in the era of COVID-19: Prevention, treatment and the factor of obesity”. The webinar was organized by the Hellenic Dietetic Association (HDA), in collaboration with the Groups of Specialists in Clinical Nutrition, Weight Management and Public Health. It was moderated by Dr. Dorina Sialvera, president of the HDA and Dr. Christina Katsagoni, President of the Specialist Group of Clinical Nutrition.
Unit 1:
“Scientific evidence on the role of nutrition in the prevention of COVID-19: the role of vitamins and other micronutrients”:
Dr Anastasia Z. Kalea,Programme Director, MSc Obesity and Clinical Nutrition & MSc Clinical and Public Health Nutrition, Associate Professor, UCL Division of Medicine, Hon. Associate Professor, UCL Institute of Cardiovascular Science
Inadequate nutritional intake of various vitamins and minerals is linked to a fragile immune system and often to poorer immunological response against pathogens.
A vast variety of micronutrients is involved in the immune response pathoways. Vitamins C, D and zinc are the three micronutrients most extensively studied for their potential role in strengthening the immune system
Vitamin D is at the center of scientific interest. Vitamin D deficiency seems to be positively associated with COVID-19 severity and hospitalization. Vitamin D deficiency is common even in Greece, especially during the winter.
“Dietary habits during the lockdown and the role of healthy nutrition in the COVID-19 era” –Dr. Antonis Vlassopoulos, Research Fellow Agricultural University of Athens & International Hellenic University, Honorary Research Fellow University of Glasgow.
The presentation included the first preliminary results of two studies in Greece[i] around the eating habits of children and adults during the first lockdown. Many of those continue recruitment during the second lockdown.
The results about the changes in eating habits and physical activity during the first COVID-19 wave were:
Despite low adherence in the Mediterranean Diet on average, participants reported improved eating habits during lockdown. Reduced intake of fast foods was the major finding, although larger improvements were seen in participants with healthier diets before lockdown. Participants also reported higher intake of homemade sweets and baked goods as well as spending more time cooking.
In the COVIDiet study, 45% of the participants reported reduced levels of physical activity with higher reduction among those with BMI>30 kg/m2. Reduced physical activity and an increase in sedentary behaviours were also seen for children in the COV-EAT study.
Weight gain was reported by 21% of the adults and 32% of the children and adolescents in the two studies. Weight gain was more common among individuals with BMI>25 kg/m2 before the lockdown.
Unit 2:
“Obesity: a major risk factor for COVID-19 but also a result of restrictive measures. The paradoxical relationship with mortality “-Dr. Anastasia Kolombotsou, Dietitian-Nutritionist, Doctor of the Agricultural University of Athens, Hygienist M (Med) Sc
The presentation included basic characteristics of the virus SARS-CoV-2 and explored the role of obesity in COVID-19 and vice versa.
According to different reviews and meta-analysis, obesity seems to be an important factor for the development of the disease, the hospitalization in the intensive care unit as well as in mortality.
COVID-19 plays a role in the increase in prevalence of obesity and vice versa. This seems to happen on the basis of food insecurity that results from the difficult social and economical situation that follows the political measures for dealing with the pandemic and also, due to the increase in psychological distress. All these reasons seem to influence food intake, nutritional habits and the nutritional behavior taking also in consideration the change in the levels of physical activity due to the periods of lockdown.
Furthermore, obesity seems to influence also the effectiveness of the COVID-19 drug therapy in situations, where comorbidities exist, like in the case of hypertension, or in vaccination, due to decreased development of immunological response.
However, it is still inconclusive, whether it is possible for “obesity paradox” to play a positive role in the mortality of COVID-19. “Obesity paradox” refers to a protective role of obesity in some infections, like pneumonia where, an obese person seems to have a better clinical outcome in comparison with a patient of normal body weight, probably due to the delayed cachexia, due to the increased body fat.
“Exploring potential mechanisms linking obesity to COVID-19” – Dr. Maria Baskini, Clinical Dietitian-Nutritionist, MSc, RD, PhD
The presentation explored the complex biological mechanisms involved in the obesity/COVID-19 relationship.
The increased adipose tissue increases the morbidity and mortality risk through biochemical, cellular, molecular and immunological dysfunctions. Moreover, obesity is related to various comorbidities, which are independently related toCOVID-19 severity. For example, insulin resistance seems to aggravate COVID-19 symptoms. Additionally, obesity is related to gut microbialdysbiosis and this may beanother potent mechanism that may contribute to an unfavorable outcome.
Weight loss in obese may lead to an increase in total lung capacity, reverse obese-related dysfunctions, decrease procoagulant factors and reduce insulin resistance.
Unit 3:
The closing session of the webinar included the clinical experience of colleagues regarding the nutritional management of patients with COVID-19, who need hospitalization. In these two presentations, distinguished clinical dietitians shared their knowledge of clinical practice within COVID-19 clinics, as well as recent recommendations for the nutritional treatment of patients:
“Nutritional management of patients with confirmed SARS-CoV-2 infection. Recommendations and experience in the hospital. “Dr. Paraskevi Detopoulou, Clinical Dietitian-Nutritionist, Head of Clinical Nutrition Department, General Hospital Korgialenio Benakeio.
In the speech of Dr. Detopoulou, emphasis was placed on the assessment of nutritional status and the regular re-evaluation of patients with COVID-19 in order to prevent malnutrition and ensure nutritional coverage of patients. The importance of high-energy and protein-rich foods and beverages, oral nutritional supplements as well as the importance of early initiation of enteral and/ or parenteral nutrition (if required) were also discussed.
“A Case study: COVID-19 patient in the ICU”-Dr. Dimitris Karagiannis, Clinical Dietitian-Nutritionist, Head of Nutrition Department, GNA Evangelismos
Adequate energy intake while avoiding overeating and adequate protein intake were analyzed in depth in this talk, as critical factors in preventing severe loss of muscle mass and functional strength in patients with COVID-19.
[i] : COVIDiet study (Department of Food Science & Human Nutrition, Agricultural University of Athens): Multicenter study in 16 European countries, including Greece. In Greece, the study was conducted in April and May 2020 on 1488 participants.
COV-EAT study (Department of Nutrition Dietetics, University of Thessaly): Nationwide study in children and adolescents during the first wave of pandemic and inclusion, in 397 families.
